Nederlands

eLaborate3 en nieuw email adres

Inmiddels is er een nieuwe versie van eLaborate, waarover meer te vinden is op de eLaborate3-website. De elaborate informatiedesk is bereikbaar onder een nieuw email adres: info-elaborate@huygens.knaw.nl.

eLaborate2

In februari 2009 is een nieuwe versie beschikbaar gekomen van eLaborate, de online werkomgeving voor tekstediteurs en tekstonderzoekers die is ontwikkeld door het Huygens Instituut KNAW. Op deze website kunnen onderzoekers alleen of in groepsverband vanaf de allereerste fase aan een editie werken vanaf elke pc met toegang tot het internet. Daarbij spelen in de website geplaatste scans van het te editeren werk een kernrol. De editie-in-wording kan op elk gewenst moment zichtbaar gemaakt worden voor andere medewerkers of meelezers. Zodra zo'n digital born editie in een volgende fase is, wordt deze officieel gelanceerd in een gestileerde gebruiksomgeving die voor iedereen gratis beschikbaar is. Hierin beschikken de gebruikers over verschillende zoek- en navigatiemogelijkheden. De eerste editie in deze nieuwe reeks, Carolingian Scholarship. Glosses on Martianus Capella, is eind februari 2009 verschenen.
Naast het nieuwe publicatieraamwerk zijn onder andere nieuw de mogelijkheid om project- en/of editeur-specifieke annotatiecategorieën te gebruiken, een verbeterde printfunctie, flexibele mogelijkheden voor verschillende annotatiefasen (diplomatisch, kritisch, vertaling etc.), en binnenkort komen nog beschikbaar de mogelijkheid om grotere verzamelingen scans te uploaden en een verbeterd rechtenbeheer.

Het principe achter de ontwikkeling van eLaborate garandeert dat elke functie die voor één editie ontwikkeld wordt, automatisch ook voor alle andere edities beschikbaar is. Een editeur/onderzoeker -maar in een later stadium zelfs elke gebruiker!- van een editie in eLaborate kan er daardoor voor kiezen functionaliteit van een andere editie ook beschikbaar te maken voor de eigen editie. Het raamwerk eLaborate zal op deze manier steeds verder ontwikkeld worden en een steeds beter hulpmiddel worden voor het editeren en publiceren, maar ook voor het analyseren van teksten.

Momenteel lopen er naast Carolingian Scholarship al verschillende andere editieprojecten. Deze zijn alleen zichtbaar voor de personen die lees- of schrijfrechten hebben voor die projecten. Om een indruk te geven van het scala aan teksten dat binnen eLaborate wordt geëditeerd, is hieronder beknopte informatie voor de volgende editieprojecten te vinden:

Bartholomeus Engelsman, Van den proprieteyten der dinghen
Het boek van Albertus over vrouwengeheimen
De apostelspelen van Willem van Haecht
Het Beatrijshandschrift
Carolingian Scholarship. Glosses on Martianus Capella
Cornelius de Fine
Correspondentie Albert Verwey 1880-1895
Jan van Leeuwen
Lancelotcompilatie, Walewein ende Keye
Virtutes apostolorum
De Y-stroom van Johannes Antonides van der Goes

Scans van veertig jaargangen Vaderlandsche Letteroefeningen, doorzoekbaar gemaakt met behulp van ruwe OCR, vindt u op http://vlo.e-laborate.nl/nl/

Nadere informatie over de projecten en over eLaborate kan worden opgevraagd via elaborate@huygens.knaw.nl.
Het Huygens Instituut KNAW heeft eLaborate2 ontwikkeld met behulp van een subsidie uit het Strategiefonds van de KNAW. Het instituut zet eLaborate in voor verschillende editieprojecten waarin groepen onderzoekers op verschillende locaties via het internet samen aan een digitale editie werken. Vanuit die digitale editie zal later indien gewenst ook een bestand voor een gedrukte editie afgeleid kunnen worden, waarin een selectie van de aangebrachte verrijking opgenomen kan worden. Meer over de achtergronden, zowel inhoudelijk als technisch, is te vinden in het artikel van Joris van Zundert De evolutie van een filologisch instrument uit oktober 2007.

Beknopte beschrijving van een aantal lopende projecten:

Bartholomeus Engelsman, Van den proprieteyten der dinghen
Op deze website maken leden van de Werkgroep Middelnederlandse Artesliteratuur (WEMAL) onder leiding van Orlanda Lie gezamenlijk een diplomatische transcriptie van, Van den proprieteyten der dinghen, de 15de-eeuwse Middelnederlandse vertaling van 'De Proprietatibus Rerum', een 13de-eeuwse encyclopedie van Bartholomaeus Anglicus (Bartholomeus Engelsman). Het gebruikte exemplaar van deze vroege druk (1485) berust in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam onder signatuur Ned. Inc. 29a. De diplomatische transcriptie zal in latere fasen door onderzoekers van thematische annotaties voorzien kunnen worden. Deze transcriptie is voorzien van thematische annotaties, die in een latere fase naar keuze aan een editie kunnen worden toegevoegd. De diplomatische tekst is op 17 december 2009 beschikbaar gekomen. De dagelijkse coördinatie van het project is in handen van Noor Versélewel de Witt Hamer.

Het boek van Albertus over vrouwengeheimen
Bineke Glas editeert Het boek van Albertus over vrouwengeheimen. Het is een Middelnederlands gynaecologisch traktaat uit de categorie der artesteksten, beginnend met de Latijnse woorden 'Hic Incipit alberti liber De secretis mulierum' en eindigend met het Middelnederlandse 'Hier endet Albertus van die secreten der vrouwen'. Het is een medische tekst die gaat over het lichaam van de vrouw wat haar anatomie en fysiologie betreft,?vrouwenziekten en hun oorzaken en behandeling en over de bevalling. Het is een compilatie en bewerking van minstens drie Latijnse teksten (Trotula, De secretis mulierum en De chirurgia) en minstens één (verloren gegane) Middelnederlandse tekst. Het handschrift wordt bewaard in de Staats- und Universitätsbibliothek van Hamburg onder signatuur Codex Medicus 798. Behalve een diplomatische transcriptie bevat de editie ook een kritische editie en een hertaling van de tekst.

De apostelspelen van Willem van Haecht
Groningse studenten werken onder leiding van Bart Ramakers aan een kritische editie van de drie ''Spelen van Sinnen van dWerck der Apostelen" van Willem van Haecht, geschreven en opgevoerd tussen 1563 en 1565 in Antwerpen. Het handschrift bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel. Van Haecht was factor van de Antwerpse rederijkerskamer De Violieren en organisator van het beroemde Landjuweel van 1561. Zijn drie apostelspelen dramatiseren samen het tweede deel van het boek Handelingen. De spelen trekken de aandacht zowel vanwege hun literaire en theatrale kwaliteit (o.a. de spectaculaire enscenering) als vanwege hun toespelingen op actuele religieuze en artistieke discussies.

Het Beatrijshandschrift
Het zogenoemde Beatrijshandschrift (Den Haag, KB, 76 E 5) is een fraai uitgevoerd verzamelhandschrift uit het derde kwart van de veertiende eeuw. Het bevat teksten zoals de Beatrijs, de Dietsche doctrinale (een vertaling/bewerking van Albertanus van Brescia’s De amore et dilectione Dei et proximi van de hand van de Antwerpse stadsklerk Jan van Boendale) en de Heimelijkheid der heimelijkheden (een vertaling/bewerking van de pseudo-Aristotelische Secreta secretorum door Jacob van Maerlant), maar ook gebeden en ander kort, minder bekend materiaal. Niet al deze korte teksten zijn uitgegeven; edities van de langere teksten stammen veelal nog uit de negentiende eeuw. In het kader van de Masterwerkgroep ‘Beatrijs, Brussel en de veertiende eeuw’ (Universiteit Leiden, Nederlandse Taal en Cultuur, 1e semester 2009-2010) is een begin gemaakt met het vervaardigen van een diplomatische transcriptie van de integrale inhoud van het handschrift. Het project staat onder leiding van Wim van Anrooij (Universiteit Leiden).

Carolingian Scholarship. Glosses on Martianus Capella
(Eerste versie verschenen in november 2008, tweede (verbeterde) versie in februari 2009)
Binnen eLaborate is onder leiding van Mariken Teeuwen en in samenwerking met Thomas Brouwer, Bruce Stancefield Eastwood, Mary Garrison, Jean-Yves Guillaumin, Natalia Lozovsky, en Sinead O'Sullivan een editie gemaakt van de oudste commentaar-traditie bij Martianus Capella's 'De nuptiis Philologiae et Mercurii', een laat-antiek handboek over de zeven Vrije Kunsten. De editie is gebaseerd op het negende-eeuwse handschrift Leiden, UB, Vossianus Latinus Folio 48. Het is een dynamische editie, wat betekent dat er voortdurend aanvullingen en verbeteringen aan worden toegevoegd zodra daar aanleiding toe is.

Cornelius de Fine
De Ephemerides Historicae van Cornelius de Fine is object van onderzoek van Marie-Charlotte Le Bailly. In eLaborate maakt zij een transcriptie van de autograaf hiervan, die in drie delen bewaard is gebleven in de Biblioteca Apostolica Vaticana. De drie delen bestrijken de periode 1511-1531, 1536-1543 en 1544-1548. Hun signaturen zijn Rome, Biblioteca Apostolica Vaticana (BAV), Ottob. Lat. 1613, Ottob. Lat. 1614, en Ottob. Lat. 2138. Twee latere kopieën van het eerste deel van het dagboek hoopt zij later nog toe te voegen.

Correspondentie Albert Verwey 1880-1895
Studenten en stagiairs werken onder leiding van Annemarie Kets aan de uitgave van niet eerder gepubliceerde brieven van en aan Albert Verwey (1865-1937) uit de periode 1880-1895. Het uit te geven materiaal - dat berust in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam - telt ruim 1800 brieven, waarvan er ca. 720 afkomstig zijn van Verwey (veelal in de vorm van concepten en afschriften) en ongeveer 1090 van een van diens ca. 275 correspondenten uit die jaren. De uitgave is in eerste instantie bedoeld als wetenschappelijk onderzoeksinstrument. In de eerste fase wordt daarom gewerkt aan de diplomatische transcriptie van de brieven. In een volgende fase zullen - eveneens binnen eLaborate - interne en externe metadata (zoals afzender/ontvanger, plaats/datum van verzending, genoemde personen, titels enz.) worden geannoteerd (metadata worden op tekstniveau aangebracht/aangehecht) of getagd (metadata worden op documentniveau aangehecht).

Jan van Leeuwen
Een groep van Vlaams-Nederlandse wetenschappers werkt samen aan de editie van 22 Middelnederlandse ascetisch-mystieke traktaten, ofwel de opera omnia, van Jan van Leeuwen, een veertiende-eeuwse mysticus, een volgeling van Jan van Ruusbroec, en bekend als 'de goede kok' van Groenendaal. Momenteel werken mee Jo Reynaert, Amand Berteloot, Hans Westgeest, Youri Desplenter, Thom Mertens en Guido Debaere. Coördinator van het project is Dirk Geirnaert. De traktaten zijn bewaard in drie grote verzamelcodices: Brussel KB IV 401 (ca. 1460), Brussel KB 667 (1540) en Brussel KB 888-90 (1543); Brussel KB 667 is inhoudelijk identiek aan Brussel KB IV 401. Voor de editie worden de hss. Brussel KB IV 401 en Brussel KB 888-90 als legger gebruikt. In de jaren negentig van de vorige eeuw is door een editiewerkgroep een diplomatische transcriptie van de 22 traktaten vervaardigd. Het is de bedoeling om in eLaborate deze transcriptie definitief te maken door een laatste collatieronde en de toevoeging van een codicologisch apparaat, en om deze diplomatische edite aan te vullen met een kritische leeseditie, inclusief annotaties en variantenapparaat.

Lancelotcompilatie, Walewein ende Keye
Binnen eLaborate wordt gewerkt aan de editie van verschillende teksten uit de Lancelotcompilatie, Koninklijke Bibliotheek Den Haag, signatuur 129 A 10. Op 30 november 2009 is de digitale kritische editie van Walewein ende Keye, van de hand van Marjolein Hogenbirk en Wim Gerritsen, verschenen (zie Walewein ende Keye). Karina van Dalen-Oskam werkt aan een editie van de Torec, met als primair doel onderzoek naar het mogelijke auteurschap van Jacob van Maerlant van de door de compilator bekorte en bewerkte tekst. Verder wordt er gewerkt aan een diplomatische en een kritische editie van de Queeste van den Grale door Reindert van Eekelen en Willem Kuiper, en aan Arturs Doet door verschillende stagiaires onder begeleiding van Herman Brinkman en met medewerking van Marjolein Hogenbirk.

Virtutes apostolorum
In het kader van het NWO-VIDI-project The Dynamics of Apocryphal Traditions in Medieval Religious Culture (1 januari 2008 - 31 december 2012) werkt projectleider Els Rose (Universiteit Utrecht) samen met Maarten Prot (promovendus) en verschillende onderzoeksassistenten aan een editie van de overlevering van de Virtutes apostolorum. Deze verzameling Latijnse vertalingen en/of bewerkingen van de apocriefe Handelingen van de apostelen is te vinden in handschriften vanaf de late achtste eeuw, maar circuleerde vermoedelijk al rond 600 in de Frankische, en rond 700 in de Angel-Saksische wereld. De individuele secties voor iedere apostel zijn zeer verschillend van herkomst en karakter. In de handschriften worden verschillende titels genoemd voor deze teksten: passiones apostolorum, miracula apostolorum, gesta apostolorum, maar het meest gangbaar is virtutes apostolorum. Voor het project is een selectie gemaakt van 25 handschriften. De editie verschijnt in het kader van de serie Corpus christianorum series apocrypha, onder auspiciën van de Association pour les études de la littérature apocryphe chrétienne (AELAC). De editie zal vergezeld gaan van een studie van de taal en een analyse van overlevering en gebruik van de verzameling in de handschriften. Voor de digitale editie zullen de editeurs zoveel mogelijk synoptisch te werk gaan. De editie zal naar verwachting voor het eind van 2012 worden afgerond.

De Y-stroom van Johannes Antonides van der Goes
De Y-stroom is een lang stroomdicht uit 1671 van Johannes Antonides van der Goes. Het is een tekst in het Nederlands, bestaande uit vier zangen van elk ongeveer 800 verzen. Daaraan toegevoegd zijn 27 pagina's voorwerk in het Nederlands en in het Latijn. Het is de bedoeling de tekst van 1671 uit te geven in facsimile en kritische tekst, met aantekeningen en commentaar, en een algemene inleiding over de auteur, het genre, het werk, de relatie beeld-werkelijkheid en de verbeelding van Amsterdam. Het voorbereidende werk zal worden gedaan aan de Universiteit van Amsterdam in één BA-cursus (Spel met de taal; Nederlands) en drie MA-cursussen (Het raadsel van de Gouden Eeuw/Verbeelding van Amsterdam; Duale master Redacteur/Editeur; Editietechniek), onder supervisie van Jan Bloemendal, en Frans Blom, Marten-Jan Bok, Lia van Gemert, Jeroen Jansen, Paul Knevel en Elmer Kolfin. Er kan worden voortgebouwd op voorwerk gedaan aan het Huygens Instituut door Boukje Thijs. De supervisie over de uitgave ligt in handen van Jan Bloemendal. De editie zal worden gepubliceerd in e-laborate. Verwachte voltooiing: voorjaar 2010.